Op Prinsjesdag bood de minister van Financiën de Miljoenennota en de Rijksbegroting aan in een koffertje aan de Tweede Kamer. De Rijksbegroting omvat onder meer het begrotingsvoorstel van het Ministerie van Justitie en Veiligheid voor het jaar 2022. Hieruit blijkt dat er in de komende vijf jaren honderden miljoenen extra beschikbaar worden gesteld voor de sociale advocatuur. Tegelijkertijd doet het kabinet een beroep op commerciële advocatenkantoren. Koning Willem-Alexander sprak zelfs in de troonrede uit dat het belangrijk is dat de deur van de rechtsstaat voor iedereen openstaat.
Het kabinet maakt de extra middelen vrij ter uitvoering van de motie Klaver/Ploumen. Deze motie was een direct gevolg van de Toeslagenaffaire en werd met een grote meerderheid aangenomen. In de motie kreeg de regering de opdracht de rechtspositie van de burgers te versterken, in elk geval door voldoende middelen structureel vrij te maken voor de sociale advocatuur. Er wordt aangesloten bij de conclusie van de commissie-Van der Meer. Deze commissie werd aangesteld om het stelsel voor gesubsidieerde rechtsbijstand te evalueren. In het daaropvolgende debat in de Tweede Kamer deed minister Sander Dekker de toezegging structureel extra middelen beschikbaar te stellen om de tarieven voor de sociale advocatuur te verhogen. Hij wenst het gehele stelsel te herzien. Als reden hiervoor noemt hij dat het stelsel onder druk staat en rechtshulp in de toekomst niet meer gegarandeerd is, vanwege toegenomen zaken en kosten.
Een sociaal advocaat verleent rechtsbijstand aan mensen die niet zelf een advocaat of rechtsbijstandsverzekering kunnen bekostigen. Het recht op rechtsbijstand is een afgeleide van het recht op toegang tot de rechter, verankerd in zowel de Grondwet, als in Europese en internationale verdragen. Het recht op rechtsbijstand valt uiteen in twee onderdelen. Enerzijds het recht om gebruik te maken van rechtsbijstand, anderzijds het recht op vergoeding van de kosten. In Nederland wordt gesubsidieerde rechtsbijstand een toevoeging genoemd. Op grond van artikel 1 van de Wet op de Rechtsbijstand houdt rechtsbijstand rechtskundige bijstand in aan een rechtszoekende ter zake van een rechtsbelang dat hem rechtstreeks en individueel aangaat. Wanneer iemand een toevoeging krijgt, betaalt de overheid een deel van de kosten, het andere deel behelst een eigen bedrage. De hoogte van de eigen bijdrage is afhankelijk van het inkomen van de persoon in kwestie.
Uit het begrotingsvoorstel volgt dat de vergoedingen voor sociale advocaten in overeenstemming worden gebracht met de voor de werkzaamheden gemiddelde tijdsbesteding. Voor 2022 wordt hiervoor € 154 miljoen beschikbaar gesteld. Met het op niveau brengen van de vergoedingen is de kous echter niet af volgens minister Sander Dekker. Met de vernieuwing van het stelsel van rechtsbijstand wordt ingezet op snellere en meer laagdrempelige hulp voor mensen met juridische problemen. Het beroep op rechtsbijstand zal hierdoor in de toekomst naar verwachting afnemen. Daarnaast zet het kabinet in op een grotere tegenprestatie van commerciële advocatenkantoren. Zoals het voor sociale advocatenkantoren goed is dat zij zich niet volledig afhankelijk maken van overheidssubsidies, mag van de commerciële advocatuur ook een maatschappelijke tegenprestatie worden verwacht. Deze maatregelen moeten ertoe leiden dat met ingang van 2025 nog een structureel bedrag van € 64 mln. per jaar benodigd is.
Na veel getouwtrek zijn aldus extra honderden miljoenen uitgetrokken voor de sociale advocatuur. Hoewel minister Sander Dekker spreekt van structurele middelen, blijft het bedrag echter niet constant. Hoe de tegenprestatie van de commerciële advocatenkantoren eruitziet, wordt uit de begroting niet duidelijk. Minister Sander Dekker sprak eerder uit dat de kantoren kunnen steunen met financiële middelen en/of met menskracht. Daarnaast is nog niet duidelijk hoe de extra honderden miljoenen besteed gaan worden. Buiten kijf staat dat de toegang tot het recht voor iedereen gelijk moet zijn. Allereerst zal naar verwachting het gehele stelsel worden herzien.
Written by : Celine Vacirca